ازدواج در گیلان
خانواده هسته اصلی جامعه انسانی است و مراسم ازدواج در واقع جشن تولد یک خانواده و یک واحد جدید اجتماع می باشد .به همین سبب پیوند دوتن همیشه و در همه جا از حرمت و اهمیت خاصی بر خوردار بوده است. عروسی بزرگترین و پر هیجان ترین مراسمی است که در طول زندگی یک فرد بر گزار می شود و در شمار مراسم همه گیر جامعه است.
مراسم عروسی در حقیقت جشن ورود یک زوج به مرحله ای از زندگی است که در آن عملا" صاحب مسئولیتهای کامل اجتماعی می شوند. در روستا ها و شهرهای کوچک معمولا" همه افراد در مراسم عروسی شرکت می کنند. و حتی اگر در مراسم خاص آن مانند عقد کنان ، عده خاصی دعوت شده باشند، بازهم قسمتهایی است که عمومیت دارد. در شهرهای بزرگ که که شرایط و مقتضیات خاص، پیوند ها ی خویشاوندی، طایفه ای و محلی را نسبتا" سست کرده است، باز هم، عروسی در یک محدودة معین و کوچکتری نسبت به روستا همه را به خود می کشد و شور و شوقی بر می انگیزد.
مراسم عروسی قسمتهای مختلفی را شامل می شود که ترتیب و کیفیت آن ممکن است در همه جا یکسان نباشد، همچنین در هر جا ممکن است آداب و رسمهای ویژه همان محل وجود داشته باشد؛ اما به هر حال مراحلی از مجموعه مراسم عروسی در شمار مشترکات یک حوزه فرهنگی است.
انتخاب همسر، نخستین و اساسی ترین مرحله ازدواج است. در روستا ها و حتی در شهر های کوچک گیلان، که اغلب دارای ساخت کشاورزی _ دامداری هستند، و زن و مرد در جریان کار روزانه مشارکت دارند، دختران و پسران ، یکدیگر را خوب می شناسند و اغلب همسران خود را در جریان همین بر خورد ها و در مراسم عمومی همچون نوروز و محرم و عروسیها و در بازار های هفتگی انتخاب می کنند.
پسر در انتخاب همسر همیشه نقش اساسی دارد و معمولا" دلبستگی به دختر مورد نظرش را با مادر خود در میان می گذارد و از این طریق موضوع را به اطلاع پدر می رساند. پدر و مادر، نیز دختر را از نظر هماهنگی شأن و منزلت دو خانواده ، اختلافات خانوادگی و طایفه ای ، مورد بررسی قرار می دهند.
در مورد دختران هم وضع تقریبا" به همین منوال است. و به هر حال پدر و مادر در انتخاب همسر برای فرزندانشان بیشتر نقش مشاور و تأیید کننده و نه تعیین کننده داشته و دارند. قبلا" در شهرهای بزرگتر که خانواده ها برای یگدیگر شناخته شده نبودند ، پیشنهاد و شناسایی دختران غریبه معمولا" توسط واسطه هایی انجام می شد که بیشتر مشاطگان ، سلمانی ها و کارگران حمام بودند و امروزه هم با کم و بیش تفاوتهایی ، به اقتضای روز، وضع به همین ترتیب است.
از نکات جالب مربوط به ازدواج در غالب نقاط گیلان به ویژه در مناطق روستایی یکی آن است که پیوند دو خانواده اصولا" با یاری و همکاری در کار و زندگی آغاز می شود . تأ ملی در قسمتهای مختلف این مراسم نشان می دهد که اگر چه از جهت مالی داد وستد هائی در قالب هدایای مختلف بین دو خانواده صورت می گیرد، که البته بخش عمده آن جنبه کمک به عروس و داماد را دارد؛اما همکاریها ی مختلف بسیار چشمگیر است.
پسران در شالیکاری، دروی شالی، کلش ریختن بام خانه ها، درودی گندم وسایر کارهای کشاورزی و باغداری، دامداری ، نوغان داری و غیره که بر عهدة مردان است به کمک پدر نامزد خود به اصطلاح به« یاوری» می روند. دامادها معمولا" این کار را بعد از ازدواج نیز ادامه می دهند. در ماسال و روستا های اطراف آن ، هنگام دروی شالی ، پسر عده ای از دوستانش را جمع می کند و به یاوری پدر زنش می برد . برای دختران نیز رسم یاوری دادن به خانواۀ داماد،در بر خی کارها از جمله در شالیکاری و چای چینی معمول است که « گیشه یاوری» نامیده می شود.دختری که نامزد دارد هنگام شالیکاری به اتفاق چندتن از دوستان و همسالانش به یاوری مادر نامزدش می رود؛ معمولا" مادر برای این روز هدیه ای هم تهیه دیده است که به عروسش می دهد. یاوری رفتن عروس اغلب با دایره زدن و ترانه خوانی و آوازهای دسته جمعی دختران همراه است.
«جوکول کشی» نیز از کارهائی است که یاوری دختران را می طلبد. جوکول خوشۀ نیمه رس شالی است که تازه دانه بسته است. سنبله هایش را غلاف سایه می کشند،دسته می کنند و دانه اش را روی آتش برشته می کنند و به آن شکر و ادویه می زنند، تحفه ای است که قدیم برای اربابان می بردندو نوعروسان و دختران نامزد دار برای خانوادۀ شوهر شان تهیه می دیدند.جوکول کشی نو عروسان در روستا های اطراف لاهیجان و شرق گیلان تفصیل بیشتری دارد. در روستا های بالامحله و پایین محله پاشاکی سیاهکل ،جوکول کشی که «جوکول قند زنی» نامیده می شود، با یاوری زنان هر دو خانواده انجام می گیرد .به این ترتیب که کار چیدن خوشه ها با عروس و همراهانش می باشد و برشته کردن و درست کردن آن با زنان خانواده داماد است؛ برای کار قبلا" خبر می دهند و به خانۀ عروس می روند.
تهیه هیزم و به اصطلاح «هیمه بار» برای مجلس عروسی ، از جمله مواردی است که در تمام مناطق گیلان با همکاری جمعی انجام می شود.معمولا" دوستان داماد و در بسیاری روستا ها،همه جوانان محل الاغها و قاطر ها یشان را راه می اندازند و به اتفاق برای تهیۀ هیزم به جنگل می روند.بخشی از هیزم را به خانه عروس و بخشی را هم به خانۀ داماد می برند، در نقاط کوهستانی ، جوانان همۀ روستاها و آبادیها نزدیک که با یکدیگر ارتباط دارند،برای هیمه بار عروسی به یاوری می روند . زنگها ی پر سر و صدائی که برای هیمه بار به گردن حیوانات می بندند ،ورود آنها را به آبادی با شور و شادی همراه می کند.
کارهای زنانۀ مجلس عروسی مانند پاک کردن برنج نیز معمولا" با یاری دختران و زنان دو خانواده و خویشان و همسایه ها و اهل محله و آبادی انجام می گیرد.از جمله شنیدنی ترین رسمهائی که با یاوری ارتباط پیدا می کند رسمی است که در گو ری محلۀ لیشک از روستا های نزدیک سیاهکل معمول است. در این روستا ممر معاش مردم کشاورزی و گاوداری است. در فصلی که درختان برگ دارند،کشاورزان هر روز صبح گاوهایشان را از خانه بیرون می کنند و برای خوراک آنها سر شاخه های در ختان را با داس می زنند و به زمین می ریزند . این کار را در اصطلاح محل «ایجین زئن» می نامند و تا سالیانی پیش در این روستا رسم بود که اگر پسری دل به مهر دختری می بست ، سحر گاه وقتی خانوادۀ دختر گاوهایشان را بیرون می قرستادند ، بالای درختی می رفت و برای گاوها ایجین می زد. پدر دختر به سرکشی گاو هایش می رفت با دیدن او پی به موضوع می برد . به خانه می رفت و به زنش می گفت که فلان پسر برای دخترمان « پیش ایجین» آمده است و در صورت موافقت ،زن خانه همان روز غذائی تهیه می دید و کسی را سراغ پسر می فرستادو او را برای ناهار دعوت می کرد . دختر اگر گوشه چشمی به پسر داشت با بیرون رفتن از خانه موافقت خود را اعلام می کرد.پس از مرحلۀ انتخاب و تأیید، خواستگاری به طور رسمی انجام می شود. خواستگاری را در گیلان « زن خواهی» می نامندو در برخی نقاط اصطلاحات دیگری هم برای آن می برند ،مانند«ایلچی» در نومندان تالش « قاصد» در دیلمان . در مجلس خواستگاری معمولا" بزرگتران و ریش سفیدان شرکت دارند. تعیین مقدار شیربها و مهریه ، قرار مجلس عقد و تهیه صورت لوازم آن و سایر قرار های مربوط به انجام مراسم، در همین مجلس مطرح و درباره آن تصمیم گیری می شود. در بعضی نقاط خواستگاری در دو مرحله انجام می گیرد. در مرحله اول زنان برای نظر خواهی می روند و در صورت توافق خواستگاری رسمی انجام می شود.
منبع : http://fa.parsiteb.com
| 